Later is nu

Indrukwekkend. Dit is het gevoel dat achterblijft na het zien van de eerste twee afleveringen van de historische dramaserie ‘De Joodse Raad’. Het verhaal over David Cohen en Abraham Asscher, voorzitters van de Joodse Raad, die voor onmogelijke keuzes kwamen te staan en ondragelijke besluiten moesten nemen en daarbij steeds met onvoorspelbare maatregelen van de bezetter werden geconfronteerd. Met daarbij telkens het grote morele dilemma: hoe konden ze hun mede-Joden beschermen terwijl ze tegelijkertijd moesten samenwerken met de bezetter? Een aangrijpende verfilming die tot nadenken aanzet. Wat zou ik doen onder dergelijke omstandigheden? Zonder de kennis van achteraf? Hoever kun je meebewegen met het kwaad om erger te voorkomen? Wat is daarbij dan nog aanvaardbaar en wat niet? Of verschuif je stapje voor stapje grenzen van wat aanvaardbaar is? Het zijn grote vragen en ze zijn lastig te beantwoorden. Zegt u het maar …

Gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. Gebeurtenissen waarmee onze grootouders en wellicht ook eigen ouders opgroeiden. Verhalen die ze ons erover vertelden, maar die verhalen beginnen voor onze jongeren langzamerhand ‘geschiedenis’ te worden. De generatie die deze verschrikkingen meemaakte, wordt steeds kleiner en sterft langzamerhand uit. Wie blijft dan de volgende generaties over deze gebeurtenissen informeren? Hierin heeft het onderwijs een belangrijke verantwoordelijkheid, maar niet alleen het onderwijs. Ook u als ouders van een nieuwe generatie die het stokje weer van ons over zal nemen. We hebben hierin een gezamenlijke verantwoordelijkheid.

Opgroeien in een democratische samenleving zoals de onze. Dat mag je een voorrecht noemen, maar het is niet vanzelfsprekend. Je bewust worden van de waarden van deze samenleving is onderdeel van het onderwijsprogramma dat jongeren in alle scholen in Nederland volgen. We noemen dat ‘burgerschapsvorming’. Onze leerlingen komen daarmee op verschillende manieren in aanraking. Bijvoorbeeld bij vakken als maatschappijleer en geschiedenis, maar in onze school ook bij het nieuwe vak ‘Sport, cultuur en wetenschap’. We spreken met ze over het ontstaan van onze democratisch bestel, de verdeling van machten in onze samenleving en het politieke palet van onze tijd.

We namen onze derdejaars leerlingen vorige week mee naar Den Haag, waar ze het ‘Huis voor democratie en rechtstaat’ bezochten en een bezoek brachten aan de Tweede Kamer. Ze werden daar door Pro Demos ontvangen, een organisatie die de spelregels van de democratie en de rechtstaat op een treffende manier weet uit te leggen en leerlingen laat merken wat ze zelf kunnen doen om invloed uit te oefenen. Het is belangrijk onze jongeren hiermee in contact te blijven brengen. Een democratische samenleving is niet vanzelfsprekend en moet je onderhouden.

Helaas zien onze jongeren teveel voorbeelden waarin waarden onder druk staan of geschonden worden. Ze zien conflicten in het nieuws tussen Israëliërs en Palestijnen, tussen Russen en Oekraïeners. Ze horen over verkiezingen in Rusland waarvan de uitslag vooraf al bepaald is. Ze zien de strijd tussen twee hoogbejaarde mannen in Amerika, die met modder naar elkaar gooien en waarvan de winnaar straks één van de machtigsten ter wereld zal zijn. Zijn dit de beste voorbeelden waarmee we onze jongeren de waarden van een goed functionerende samenleving willen laten zien? Waarin ruimte is voor de mening van een ander, waarin we elkaar met respect tegemoet treden, waarin we mogen zijn wie we willen zijn? En nog veel meer.

Wij blijven onze leerlingen meenemen naar Den Haag. Om ze te informeren en te enthousiasmeren voor de normen en waarden van onze parlementaire democratie. Om te voorkomen dat ze ooit in een situatie komen, zoals in de dramaserie ‘De Joodse Raad’ geschetst wordt. Opdat ze nooit antwoorden hoeven te geven op vragen zoals die aan David Cohen en Abraham Asscher gesteld werden.  Laten we daar vooral samen aan blijven werken. Voor nu en voor later, want later is nu.

Piet Oosting
Veluws College Twello