Handschriften en robotteksten

‘Hey Bert, geef je nog steeds Nederlands, of heeft de chatrobot je baantje al overbodig gemaakt?’
Deze vraag kreeg ik enkele weken geleden van iemand die blijkbaar ook de laatste ontwikkeling op het gebied van kunstmatige intelligentie had meekregen.

De chatbot, chatrobot, ChatGPT. Een soort zoek-of chatmachine die voor jou zo’n beetje iedere tekst die je maar van hem/haar/hen wilt hebben, keurig aanlevert. Grammaticaal foutloos en met alle ingrediënten die jij erin had gestopt. Scholieren schijnen er al massaal gebruik van te maken. Sommige docenten raken in paniek, omdat je geen controle meer zou hebben over wat je leerlingen echt zelf hebben geschreven of niet. Na, of eigenlijk nog tíjdens het eindeloze gevecht met de mobiele telefoons, worden we alwéér ingehaald door onze eigen technologie.

Is dat erg?

Nou, het is maar hoe je het bekijkt. Ik vind het wél belangrijk dat leerlingen echt leren schrijven, verschillende tekstsoorten kunnen schrijven en als het even kan ook nog iets van een eigen schrijfstijl ontwikkelen. Omdat het een manier is om jouw denkwijze over allerlei dingen te verwoorden. Jóúw mening over de dingen, jóúw kijk op zaken. Wanneer je gevarieerde schrijfopdrachten geeft én ze daar tijdens de les, in het klaslokaal aan laat werken, volg je het proces en zie je ook wel of ze het zelf doen of hun BRF (Best Robot Friend) inschakelen.

Aan de andere kant: welke docent heeft niet ooit zelf gebruik gemaakt van aantekeningen, verslagen of samenvattingen van anderen? De reden was dan vaak tijdnood, of het nut van de opdracht niet inzien. Bij mij tenminste wel. Nuttige opdrachten bedenken én een leerling er ruim de tijd voor geven, zou dus kunnen helpen. Beter een eigen tekst, met jóúw schrijfstijl, persoonlijke invulling en ja, misschien een paar foutjes, dan een onpersoonlijke strakgetikte robotroman.

Een nóg betere manier om gemakzucht te voorkomen en het schrijfproces goed te kunnen volgen: met de hand schrijven! Momenteel verschijnen er weer allerlei artikelen waarin de voordelen van het schrijven ‘in een handschrift’ worden belicht. Je leert beter wanneer je aantekeningen met de hand schrijft, je verwerkt de leerstof en je gedachten erover meteen al. Het geeft bovendien meer rust in je hoofd wanneer je schrijft. Het schijnt zelfs zo te zijn dat wanneer je je handschrift verbetert, je leervermogen en prestaties tegelijk mee-verbeteren. Win-win zou je zeggen.

De afgelopen week keek ik weer een aantal toetsen van het vak Nederlands en maatschappijleer na.

Handgeschreven. Het was geen pretje. Áls er al iemand rustig zou worden van het schrijven met de hand, dan was ík dat in elk geval niet. De losgeslagen letters klotsten als in een golfslagbad onder en boven de regels door. Tja, die voorgetrokken lijntjes op zo’n antwoordenblad doden natuurlijk ook elke vorm van creativiteit. Je kan en mag maar één kant op: rrrrréchtdóóórrrr! En als rechtgeaarde puber laat je je door die stomme lijntjes natuurlijk niet beperken! Dus je kwakt een aantal letters ergens rondom zo’n lijn en laat de docent dan maar bepalen welke letters één woord moeten vormen, waar een hoofdletter hoort en waar weer eens nieuwe zin zou moeten beginnen. Zonder leerlingenlijst ernaast kon ik soms al niet eens lezen wiens naam boven de toets stond. Bij één leerling kon ik niet laten ernaast te schrijven: ‘Is dit je artiestennaam of zo?’ Het kost je als docent, met name bij open vragen en de vraag om uitgebreide uitleg, heel veel méér tijd dan bij getypte teksten.

Nu doe ik diegenen die wél heel prettig, rustig en leesbaar schrijven tekort. Ik ben inmiddels zover dat ik deze leerlingen even bedank voor het mooie handschrift, in plaats van de onleesbaar schrijvende meerderheid op de vingers te tikken. Ook vanwege tijdnood?

Misschien is dit hét moment om over te stappen op meer aandacht voor het (hand)schrijven! Twee keer per week schrijflessen, met een rustgevend muziekje erachter werken aan verbetering van je handschrift. Alle schrijfopdrachten weer met de hand schrijven. Aantekeningen maken bij lessen. Dus beter je leerstof begrijpen en opnemen. En…zo verslaan we samen ook die onpersoonlijke voorgeprogrammeerde chatrobot, want zowel je handschrift als je teksten zijn dan hóógstpersoonlijk!

Deze week hebben we weer een Open Dag. We lieten onze brugklassers een brief schrijven aan de bezoekende áánstaande brugklassers. Over hoe het leven als brugklasser is en wat er zoal verandert. En dat je je echt geen zorgen hoeft te maken. Elke bezoekende leerling krijgt/kreeg zo’n brief mee van steeds weer een andere schrijver. De brieven waren allemaal erg leuk en héél persoonlijk geschreven.

Geen twee waren hetzelfde. En tijdens de les gemaakt, dus geen robotwerk. Wel zo leuk.

Volgend jaar gaan we zo ook nog met de hand schrijven, Nóg leuker!

Maar hey, daar hadden we nu even geen tijd voor. En voor veel leerlingen is een lange brief met de hand schrijven zoiets als een marathon op hoge hakken door dikke modder lopen. Daar moeten we dus eerst maar wat meer voor oefenen.

Zo, ik ga m’n ChatGPT afsluiten. Ging best goed, je gooit er wat ingrediënten in er komt zowaar een hele column uit! Ik ga echt tijd besparen!

En…had iemand het opgemerkt?

Bert Jansen
Docent VC Twello