Prikkels en Privacy

De herfstvakantie, het eerste rustpuntje na een flink aantal weken met z’n allen op school zijn, zit er weer op. De overgang van zomer naar herfst is ook buiten de school duidelijk zichtbaar. Prachtige kleuren om van te genieten, wanneer je daar tenminste de tijd voor neemt. Die tijd, voor bijvoorbeeld een herfstwandeling, moet je dan wél even maken. Nou ja, maken.. dat klinkt eigenlijk best vreemd, ‘tijd maken’.  

Tijd maak je niet, die is er al. Het is meer die tijd vrijmaken vóór iets ‘anders’ en vrijmaken ván dingen die je daarvan af houden. Prikkels bijvoorbeeld.  Daar komen er nogal wat van binnen op een gemiddelde schooldag. Je ziet als leerling of docent dat er een rooster-of lokaalwijziging is, er wordt de hele dag door met elkaar geappt, gemaild, gesproken. 

Er zijn constant heel veel geluiden om je heen. Er rijdt een trein voorbij, in het lokaal boven je worden tafels en stoelen verplaatst, degene die naast je zit in de klas vraagt jou wat, stoot je aan, pakt iets van je af misschien. Aan het eind van een les pak je alles weer in en ga je naar weer een ander lokaal (‘Waar hebben we?’) met een andere docent, een andere ‘vibe’, kortom, andere prikkels. En zelfs een pauze zit vol prikkels. 

Steeds meer jongeren hebben er last van, raken óverprikkeld en moeten even uit die prikkelrijke omgeving. Je zal er maar last van hebben, want wáár vind je nog een plek waar niet of nauwelijks prikkels zijn? En was dat ‘vroeger’ dan zo anders? 

Veel ouders vinden dat hun kind tijdens het leren teveel afgeleid wordt. Door de mobiele telefoon, of de laptop, die je nu eenmaal vaak nodig hebt bij het leren. En dan ga je weer berichten bekijken of versturen, want je wilt ‘aan’ blijven, ergens bij blijven horen, ook al zit je huiswerk te maken of te leren. Of je ging even gamen. En even werd ietsje langer. Had ik destijds als leerling op het v.o. geen afleiding tijdens het leren dan? Zeker wel! 

Naast mijn bureautje stond m’n gitaar. Die pakte ik toch al gauw na ieder kwartiertje leren wel éven op om wat te spelen of te léren spelen. Verder draaide ik platen en ook mijn ouders verbaasden zich er natuurlijk over hoe ik met die vaak vrij harde muziek aan kon leren. Maar dan zei ik natuurlijk dat dat prima ging. Maar ik kon ook simpel nog eens wat onvoldoendes ‘vergeten’ te vertellen. Tegenwoordig weten je ouders nog eerder welk cijfer je hebt gehaald dan jijzelf. En dan ligt een onvoldoende natuurlijk aan jouw mobieltje, waar ze zelf ook allang niet meer af kunnen blijven.  

Ja, de komst van het internet en met name de mobiele telefoon heeft de hoeveelheid prikkels en afleiding zonder twijfel enorm vergroot. Wanneer mijn vriendinnetje belde moest ik naar beneden, waar één vaste telefoon stond. Door flink aan het gedraaide snoer te trekken (het ‘prikkeldraad’ zeg maar), kon ik nét door de huiskamerdeur om het hoekje in de gang gaan staan voor een béétje privacy. Nu kun je eindeloos appen vanaf iedere plek. 

Maar toch:  Is er eigenlijk nog wel privacy? Weten de grote internetbedrijven niet al láng álles van ons? Hebben we ons niet laten inhalen door de tijd? En proberen we nu krampachtig die privacy via allerlei AVG-regels terug te winnen? In Den Haag werd door hackers een hele school platgelegd en zweven nu alle gegevens van iedereen rond. Maar intussen heb je bijna geen leven meer wanneer je even géén mobieltje hebt. Je moet er als docent mee inloggen in het schoolsysteem (juist, weer vanwege die privacy, maar..huh?) Je hebt ‘m nodig om je eventuele vaccinatiebewijs te laten zien. We betalen ermee. Niet meedoen is nauwelijks een optie. En zo heb je toch steeds ook al die ándere prikkels steeds bij je. Sommigen kiezen voor een smartwatch. Dan krijg je op je horloge alle berichten binnen. Nooit meer vrij.  

Mij lukt het ook niet hoor. Soms doe ik een poging. Maar zelfs tijdens het schrijven van deze column op zondagavond ben ik intussen nog aan het appen met collega’s over iets met het lesrooster voor de maandag. Handig? Ja, op zich wel. Maar je kan ook denken: ik zie het wel morgen.. Maar we willen steeds meer dingen controleren. Verrassingen voorkomen. Buien-voorspel-apps!  

Aan het eind van deze week gaat de klok weer terug. Zei ik dat je geen tijd kan máken? Oh, toch wel! Zomaar een uur extra tijd erbij! Pak dat uur! Ergens op die dag. Maak een lange wandeling. Kijk naar de kleuren in het bos. Ga eens met je kont in een hoop bladeren liggen. Laat je mobiel thuis. Wees even een uurtje een paddenstoel. Zo eentje zónder prikkels. Ik ga het ook proberen.  

Maar nu eerst nog even die twee collega’s terug-appen.  

Bert Jansen 

Docent VC Twello