Leven zonder cijfers

Bert Jansen laat u de sfeer proeven op het Veluws College Twello. In deze blog schrijft Bert, docent Nederlands en maatschappijleer op deze middelbare school, over ontroerende, grappige of confronterende belevenissen, vaak gekoppeld aan de actualiteit.

12 april 2018

Zo middenin en vlak na een toetsweek ga je er als docent weer extra over nadenken: cijfers. Inmiddels proberen we als school voorzichtig te denken over het minder vaak geven van cijfers. Afgelopen week had ik met een aantal collega’s een cursusdag over ‘formatief evalueren.’ Dat gaat eigenlijk over het ánders beoordelen en evalueren van resultaten van leerlingen. Niet met een cijfer. Zelfs niet met het O/V/G-systeem, dat toch een beetje op hetzelfde neerkomt.

Zolang het Centraal Schriftelijk Eindexamen nog ‘summatief’ (met cijfers) wordt beoordeeld, zal het cijfersysteem wellicht nooit helemáál worden afgeschaft, maar zelfs dat hoeft geen belemmering te zijn. Voordelen van cijfers geven? Ze zijn eenduidig, je hoeft als docent geen toelichting te geven, zóveel goed of fout is dát cijfer, klaar. Leerlingen kunnen zelf uitrekenen hoe ze ervoor staan. Let wel, uitrekenen. Nadelen zijn er ook. Leerlingen lijken alleen geïnteresseerd in het cijfer en niet in de onderliggende uitleg daarvan. Je wordt soms ‘afgerekend’ op een paar tiende puntjes. Met formatief evalueren geef je de leerling meer inzicht in zijn of haar leerproces, meer eigen verantwoordelijkheid daarover (‘eigenaarschap’) én ze weten beter waaróm ze iets doen en wat ze nog moeten doen om een volgend niveau te bereiken. Daarmee oefenen is al best leuk en uitdagend. Laatst liet ik een brugklas zelfgeschreven teksten van elkaar beoordelen. Door middel van een briefje aan de betreffende klasgenoot gaven ze feedback aan elkaar. Er kwamen erg mooie dingen uit. Tips en tops. Daarna wist iedereen ook best wat er nog te verbeteren viel aan de teksten. Eén leerling kwam terug en zei: ‘Ik was snel klaar, hoefde niks op te schrijven!’ ‘Hoezo niet?’ ‘Nou, alles was goed!’ Tja, complimenten geven, positieve feedback kun je óók leren. Vaak krijgen we alleen te horen of te zien wat er níet goed was.

Mijn nichtje kreeg op Veluws College Walterbosch een 10 voor haar eindexamen muziek (zingen). Maar het geschreven commentaar erbij van haar muziekdocente was nog zóveel mooier en veelzeggender en daar was ze eigenlijk nog véél blijer mee en trotser op….

Het zal best een cultuuromslag zijn, zowel voor docenten als voor leerlingen en niet te vergeten ouders. Dat cijfer- en niet- cijferculturen ook prima sámen kunnen gaan, kon je óók de afgelopen week zien bij ons op school. Terwijl de twee hoogste leerjaren toetsweek (met cijfers) hadden, werkten de leerlingen van het eerste en tweede leerjaar aan projecten. Lekker de school uit, o.a. naar Theater Orpheus en het Museum Volkenkunde in Leiden. Maar ook mensen de school bínnenhalen om gastlessen te geven. Samenwerken in groepjes en mooie dingen maken en bedenken. Een afsluitende tentoonstelling voorbereiden en inrichten. Met muziek, kleding, beweging, eten en drinken. Er is hard en enthousiast gewerkt. Ik hoorde niet één leerling vragen: ‘Wat voor cijfer zou u voor deze zelfgemaakte poster geven?’. Maar ik hoorde wel heel veel mooie complimenten. Ik zag groepjes leerlingen aan ‘gedekte’ tafeltjes in de aula zitten. Niet om te eten, maar om samen op de papieren tafelkleden opmerkingen te schrijven over wat ze gezien, beleefd, geleerd hadden tijdens de bezoekjes en workshops. Mooi voorbeeld van formatief evalueren. Er was beleving, verantwoordelijkheid, groepsgevoel, leergierigheid, plezier. En er waren even géén cijfers. Wel heel veel andere manieren om producten te beoordelen.

‘Ja, mooi praten Jansen!’, hoor ik de vierdejaars zeggen. ‘Maar wij zitten nu middenin de voorbereidingen voor Hét Eindexamen. En dat gaat alléén maar over cijfers…!’

Ik voel met jullie mee en wens iedereen de komende tijd alvast heel veel succes! En ik hoop dat je later, wanneer je een baan hebt die bij je past, heel veel mooie complimenten krijgt. Zonder cijfer.

Ik geef dit afgelopen weekend trouwens een 8. Wat een prachtig weer. Voor de zonsondergang een 9.2…

Of zal ik zeggen; ‘Zwanger van de lome lente/ zakt een bloedrode bol/ traag in het rimpelloze meer omlaag./ Het is de zon./Even was ik vergeten/ hoe mooi zij zinken kon…’

Happy Spring!